Paribasa mangrupikeun rangkay kecap salaku pasemon paripolah anu ngagaduhan hartos kiasan anu jelas. Kecap dina paribasa Sunda biasana langkung seueur atanapi langkung panjang upami dibandingkeun sareng babasan.
Paribasa Sunda sareng hartosna nu dimimitian ku hurup A.
Abang-abang
lambé = alus omongan ukur dina biwir wungkul, henteu sarua jeung dina haté.
Abis
bulan abis uang = béak bulan béak gajih, pas-pasan teu nyesa keur bulan hareup.
Abong
biwir teu diwengku, abong létah teu tulangan = ngomong sakarepna atawa ngomong
jangji engab tanpa dipikirkeun akibatna.
Adam
lali tapel = poho ka dulur, baraya jeung ka lemah cai.
Adat
kakurung ku iga = adat anu hese dirobah, geus ngadarah daging.
Adean
ku kuda beureum = ngarasa ginding ku pakéan batur atawa gaya ku barang batur,
lain milik nu sorangan.
Adigung
adiguna = asa aing leuwih ti batur, sombong, ngarasa diri lewih unggul ti batan
nu lain.
Adu
telu ampar tiga = musyawarah dina urusan pengadilan atawa jual beli.
Agul
ku payung butut = sombong, agul ku turunan atawa ku barang anu teu sapira.
Aki-aki
tujuh mulud = geus kolot pisan umurna.
Aku-aku
angga = ngaku-ngaku barang atawa pagawéan meunang batur.
Alak-alak
cumampaka = hayang jeung resep dipuji ku batur, ngarasa pangpunjulna ti batur
atawa anu handap hayang nyaruaan nu luhur, nu hina hayang nyaruaan nu mulya.
Along-along
bagja = teu tulus meunang bagja.
Allah
mah tara nanggeuy ti bongkokna = Allah mah moal mihak ka jalma nu boga dosa.
Alus
laur hade omé = alus dedeg pangadegna, badanna alus.
Ambek
nyedek tanaga midek = napsu gede tapi tanaga euweuh, teu mampu nyalurkeun
kahayangna.
Ambekna
sakulit bawang = babarian pisan ambek, jeung mun geus ambek tara sakeudeung.
Anak
dua keur gumunda = awéwé nu karék boga dua anak mah loba lalaki téh barogoheun.
Anak
hiji keur gumeulis = awéwé nu kakarék boga budak hiji, katempona sok beuki
geulis waé.
Anak
merak kukuncungan = sipat-sipat budak utamana sipat nu hadé éta téh nurun ti
kolot.
Anak
tilu keur kumusut = atawa awéwé nu geus boga anak tilu nu teu bisa ngurus
dirina.
Anjing
ngagogogan kalong = mikahayang nu lain-lain nu moal kalaksana, mikahayang
perkara nu moal kasorang.
Anjing
nyampeurkeun paneunggeul = ngadeukeutan pibahayaeun, nyampeurkeun nu rék nyiksa,
ngarogahala, atawa nganyenyeri.
Anu
borok dirorojok nu titeuleum disimbeuhan = mupuas kanu keur cilaka, kanu keur
boga musibah.
Anu
burung diangklungan, anu gelo didogdodan, anu edan dikendangan = anu gede wadul
dihaminan supaya leuwih maceuh.
Ari
diarah supana, kudu dipiara catangna = naon wae nu mere hasil ka urang kudu
diurus atawa dipiara bener-bener.
Ari
umur tunggang gunung, angen-angen pecat sawed = geus kolot tapi kahayang jiga
budak ngora.
Asa
aing uyah kidul = sombong, boga rasa pangbisana atawa pang punjulna.
Asa
bucat bisul = asa lesot tina urusan gede, beres tinu pagawean, masalah atawa
beban nu sulit.
Asa
dijual payu = nguyung pedah ngarasa sorangan di pangumbaraan jauh ti indung
bapa.
Asa
dina pangimpian = teu percaya kana kaayaan nu karandapan.
Asa
dipupuk birus = ngarasa tibra haté, tenang jeung bagja.
Asa
ditonjok congcot = meunang kabungah anu teu diarep-arep.
Asa
ditumbu umur = boga rasa kahutangan budi anu pohara gedéna.
Asa
euwuh beungeutan = kacida pisan érana.
Asa
kabur pangacian = kacida reuwasna, nepi ka teu puguh cabak; asa leungit
sumanget.
Asa
kagunturan madu kaurugan menyan bodas = kacida bungahna jeung kacida bagjana nu
luar biasa.
Asa
katindihan langit = geus euweuh harepan.
Asa
mobok manggih gorowong = kabeneran aya jalan keur ngahasilkeun maksud atawa
usaha nu keur dipaju.
Asa
kiamat = pohara sedihna jeung susahna nu luar biasa.
Asa
nanggeuy endog beubeureumna = kacida nyaahna.
Asa
nyanghulu ka jarian = teu ngeunah rasa lantaran kudu ngadunungan ka jalma nu
sahandapeun pangartina atawa harkat darajatna.
Asa
peunggas rancatan = leungiteun batur nu sok nalang babantu dina pagawéan.
Asa
potong leungeun katuhu = leungiteun jalma nu pohara hadé gawéna atawa
leungiteun jalma nu dipercaya.
Asa
rawing daun ceuli = mindeng ngadéngé omongan anu henteu ngeunah.
Asa
teu beungeutan = ngarasa éra anu pohara luar biasa na.
Asa
tungkeb bumi alam = asa kacida bingungna, keur poék mongkléng pipikirana.
Ateul
dampal leungeun = gereget hayang nyabok atawa nampiling.
Ati
mungkir beungeut nyinghareup = palsu, siga sono tapi henteu, siga resep tapi
henteu, siga nyaah tapi henteu.
Ati
putih badan bodas = beresih haté, taya geuneuk maleukmeuk, taya kangewa atawa
benci.
Atung
enéh atung enéh = kitu-kitu kénéh atawa euweuh parobahan.
Aub payung, sabet sapon, sabasoba = wewengkon, ngeunaan tanah.
Awak
kawas badawang = jangkung gedé teu matut.
Awi
sadapuran tara lempeng kabéh = sanajan saturunan, tapi perkara milik jeung
rejeki mah tara sarua.
Awéwé
dulang tinandé = awéwé nurutkeun kahayang salaki.
Awéwé
mah tara cari ka Batawi = awéwé mah tara nyiar kipayah.
Aya
astana sajeungkal = hal nu mustahil oge bisa kajadian.
Aya
bagja teu daulat = rek meunang bagja atawa untung teu tulus.
Aya
cukang komo meuntas = kabeneran aya cukang lantaran pikeun gancang-gancang
ngalaksanakeun pamaksudan.
Aya
dina sihung maung = jelema nu loba hubungan jeung gegeden, jadi gampang meunang
pitulung.
Aya
disihung maung = loba kawawuh gegeden dina aya karerepet atawa kaperluan
penting gampang naker meunang pitulungna.
Aya
gantar kakaitan = aya hal anu teu sapuk jeung haténa tapi teu dikedalkeun,
henteu iklas atawa aya perkara nu pasambung jeung kajadian anu ti heula.
Aya
jalan komo meuntas = aya lantaran anu diarep-arep ti tadina nepi ka maksud
urang gancang kalaksanakeun, pas aya kahayang kabeneran aya anu ngajak atawa
eukeur mah aya maksud, turug turug aya pilantaraneun.
Aya
jodo pakokolot = bisa ngajodo sanggeus papada kolot.
Aya
jurig tumpak kuda = aya milik anu teu disangka-sangka.
Aya
kélong néwo-néwo = aya anu ngusutkeun (ngarorocét), padahal geus bérés pisan
tadina mah.
Aya
nu dianjing cai = aya nu diarep-arep atawa digeroan.
Aya
pikir kadua leutik = aya kahayang.
Aya
hate kadua leutik = miboga kahayang anu teu kedal.
Aya
pikir kapingburi = aya kahayang anu timbul pandeuri atawa sanggeus lila
ditimbang-timbang asal teu hayang jadi hayang.
Ayak-ayak
béas, nu badag moncor nu lembut nyangsang = kaayaan anu teu sawajarna upamana
baé anu dihukum téh anu teu pira kasalahanana, ari nu gedé kasalahanana teu
dihukum.
Ayakan
tara meunang kancra = nu bodo jeung nu pinter moal sarua darajatna jeung
panghasilanana.
Paribasa Sunda sareng hartosna nu dimimitian ku hurup B
Babon kapurba ku jago = awéwé kudu nurut ka salaki.
Bali
geusan ngajadi = lemah cai tempat kalahiran.
Balung
kulit kotok meuting = teu eureun-eureun nyeri haté ti baheula nepi ka kiwari.
Balungbang
timur caang bulan opat welas, jalan gede sasapuan = rido, iklas, suka pisan, taya
bendu sakedik pisan.
Banda
sasampiran, nyawa gagaduhan = ulah boga angkeuhan yen banda jeung nyawa bisa
diatur ku urang, sagala saukur titipan.
Banda
tatalang raga = lamun urang papanggih jeung karerepet, upamana gering ulah
lebar ngajual barang nu aya pikeun ngubaran awak sangkan cageur.
Banteng
ngamuk gajah meta = kajadian atawa ririweuhan anu dipikasieun jeung
dipikagigis.
Batan
kapok kalah gawok = lain eureun tapi kalah beuki maceuh atawa kalah deudeuieun.
Batok
bulu eusi madu = tumiba lain kana pitempateunana, teu pantes.
Batok
kohok piring semplék = parabotan nu euweuh hargana.
Batu
turun keusik naék = cangkang sisindiran nu hartina itu purun kuring daék,
dilarapkeun ka jalma anu sarua micintana.
Batur
ngaler ieu ngidul = teu sarua jeung nu keur diomongkeun ku batur.
Bau-bau
sinduk = baraya kénéh sanajan laér/jauh hubungan kaluwarga.
Béak
ka lebu-lebuna = ledis, harta benda teu nyesa saeutik-eutik acan.
Bébék
ngoyor di sagara, rék nginum néangan cai = lubak-libuk harta tapi henteu bisa
kapaké lantaran lain hakna.
Beuheung
teukteukeun suku genteng belokeun = sadaya-daya rek dikumaha oge pasrah dumasa
boga kasalahan.
Béja
mah béja = béja nu tacan kabuktikeun benerna ulah waka dipercaya.
Belang
bayah gindi pikir = boga pikiran goreng ka papada kawula.
Bengkung
ngariung bongkok ngaronyok = babarengan dina sagala kaayaan, sok sanajan dina
hina, rugi, atawa cilaka.
Bentik
curuk balas nunjuk, capétang balas miwarang = kabisana ngan nitah, teu daék
prak digawean ku sorangan.
Beungeut
nyanghareup ati mungkir = naon nu diucapkan henteu terus jeung haté.
Beunghar
méméh boga = loba kahayang nu teu saimbang jeung kaayaan atawa kaboga dirina.
Beurat
nyuhun beurat nanggung = pohara narimakeunana kana pitulung, ngan teu kawasa
ngedalkeun ku lisan atawa tulisan, anging gusti nu ningali.
Beurat
nyuhun beurat nanggung, beurat narimakeunnana = kacida narimakeunana kana
kahadéan batur, lantaran ditulungan dina waktu keur kacida butuhna.
Beuteung
mutiktrik berekat meunang = dahar seubeuh di nu hajat, ari balik mawa berekat.
Beuteung
si éta mah ruas bungbas = teu aya kaseubeuhan.
Bihari
ngalingling pasir, ayeuna ngalanglang pasar = jaman geus robah, jelema oge loba
nu ganti pacabakan, atawa robah-robah tingkah lakuna.
Bilatung
ninggang dagé = bungah, bagja pisan.
Bilih
aya turus bengkung = bisi salah pokpokanana.
Bisa
ka bula ka balé = bisa campur jeung jelema ti rupa-rupa golongan, bisa kaditu
kadieu atawa bisa gawé kasar jeung gawé lemes.
Bisi
aya ti cai ti geusan mandi = bisi aya nu kasigeung atawa katoél mamaras rasana.
Biwir
nyiru rombéngeun = resep ngucah ngaceh rasiah atawa kaaeban/rusiah boh nu
sorangan boh nu batur.
Biwir
sambung lémék, suku sambung léngkah = henteu milu kana tanggung jawabna mah,
ngan ieu mah saukur nepikeun duméh jadi utusan, ngemban timbalan tinu lian.
Bluk
nyuuh blak nangkarak = kabina-bina rajina dina enggoning nyiar kipayah.
Bobo
sapanon carang sapakan = aya kuciwana, lantaran aya kakuranganana atawa
karuksakanana.
Bobot
pangayun timbang taraju = kabéh anu dipigawé kudu pinuh tinimbangan.
Boga
pikir rangkepan = henteu bolostrong atawa henteu ujug-ujug percaya kana omongan
batur anu manis.
Bodo
kawas kebo = bodo kacida.
Boga
sawah saicak = boga sawah saeutik.
Boga
saku dua = waspada teu babari kabobodo.
Bojo
dénok sawah ledok = hirup senang lantaran boga pamajikan tegep, geulis jeung
banda cukup.
Bonténg
ngalawan kadu = nu leutik ngalawan nu gedé.
Borangan
ku surak = éraan dina gempungan jalma réa.
Bosongot
badé amprotan = beungeutna pikagigiseun, pikagimireun, pasemon jagoan.
Bru
di juru, bro di panto, ngalayah di tengah imah = jalma beunghar loba harta di
mana-mana.
Buah
ragrag moal jauh tina tangkalna = sipat anak moal jauh tina sipat kolotna.
Bubu
ngawaregan cocok = méré naséhat atawa nyieun aturan anu nguntungkeun sorangan.
Buburuh
nyatu diupah béas = nyiar pangarti tur diburuhan atawa digajih.
Budak
bau cikur = nyaeta budak keneh anu can nyaho nanaon.
Budak
bau jaringao kénéh = budak can aya kanyaho, budak olol-lého.
Budak
keur meujeuhna bilatung dulang = budak keur meujeuhna daék barang dahar.
Budak
kamari sore = budak leutik keneh can dewasa.
Budak
olo lého = budak anu can aya kanyaho.
Budak
rodék hulu = budak can aya kanyaho.
Budi
santri, légég lebé, ari lampah euwah-euwah = ari goloyoh kawas santri tapi sok
ceceremed.
Buluan
belut, jangjangan oray = pamohalan kajadian.
Buncir
leuit loba duit = beunghar sagala boga taya kakurangna.
Bubur
beureum buburr hideung, hurung nangtung siang leumpang = ginding loba pakéan
anu aralus dipaké.
Buruk-buruk
papan jati = hadé goréng ogé dulur sorangan.
Burung palung dulur sorangan = sanajan ngéwa/keuheul/pikakeuheuleun oge da dulur sorangan dimana meunang karerepet mah moal ngantep.
Paribasa Sunda sareng hartosna nu dimimitian ku hurup C.
Caang bulan dadamaran = migawé hal nu teu perlu deui.
Caang
bulan opat welas, jalan gedé sasapuan = rido pisan teu goreng hate.
Caang
padang narawangan = caang pisan atawa bisa nénjo ku panon batin ka tempat gaib.
Cacah
rucah atah warah = dianggap taya ajenna, harga diri, sarta bodo.
Cadu
mungkuk haram dempak = sumpah anu bener-bener embung, atawa moal ngalampahkeun
salah sahiji perkara.
Cadu
ngalantung ka lisung = awéwé henteu daék buburuhun.
Cai
asa tuak bari, kéjo asa catang bobo = sagala teu ngeunah lantaran keur susah
atawa keur gering.
Cai
di hilir mah kumaha ti girangna = rahayat leutik mah sok nyonto kalakuan pamingpinna.
Caina
hérang laukna beunang = hasil pamaksudan ku cara lantip bari teu aya
pacengkadan, masalah.
Campaka
jadi direuma = nu geulis urang kampung/lembur lain pipanteseunana aya di
pasisian.
Cangkir
emas eusi delan = omonganana mah alus matak percaya jeung kataji, tapi haténa
jahat jeung matak bahaya.
Cara
bueuk meunang mabuk = ngeluk baé, teu lemék teu carék, euweuh hojah, euweuh
karep, euweuh kahayang sabab éra tawa sieun.
Cara
gaang katincak = jempling pisan.
Cara
hurang, tai ka hulu-hulu = bodo kacida.
Cara
jogjog mondok = carékcok baé, gandéng naker.
Cara
simeut hiris, tai kana beuheung beuheung = pohara bodona, beunang dibobodo
atawa ditipu ku batur.
Carincing
pageuh kancing, saringset pageuh iket = taki-taki ngajaga kaamanan, mageuhan
tulak jeung sajabana, bisi aya bancang pakéwuh.
Cicing
dina sihung maung = jelema anu nyusahkeun atawa bakal nyilakakeun ka diri
urang, deukeut jeung gegeden.
Cikaracak
ninggang batu, laun-laun jadi legok = ku leukeun mah nu hese oge lila-lila jadi
bisa, sanajan bodo oge ari leukeun diajar mah lila-lila oge bisa.
Cilaka
dua belas = cilaka gede atawa cilaka anu pohara.
Cileuncang
mandé sagara, cécéndét mandé kiara, hunyur nandéan gunung = nyaruaan ka jelema
anu saluhureun harkatna, darajatna atawa pangabogana.
Ciri
sabumi cara sadésa = béda tempatna, béda deui adat jeung kabiasaanana.
Clik
putih clak hérang = kaluar tina haté anu beresih, rido pisan, teu aya geuneuk
maleukmeuk.
Congo-congo
ku amis, mun rék amis gé puhuna = anak-anakna teu bageur, da kolotna oge henteu
nyontoan.
Cueut
ka hareup = geus kolot, téréh maot.
Cueut
ka nu hideung, ponténg ka nu konéng = pilih kasih atawa teu adil.
Cukang
tara néangan nu ngising = nu butuh nu kudu datang nyampeurkeun.
Cukleuk
leuweung cukleuk lamping jauh ka sintung kalapa = jauh ka dulur, jauh ka
baraya, jauh ka sasaha.
Cukup
belengur baraga naya = resep méré atawa mantuan ka batur, bari teu ngingetkeun
kaperluan sorangan.
Cul
dogdog tinggal igel = ninggalkeun gawé matuh lantaran migawe pagawéan séjén nu
teu aya hasilna.
Cécéndét
mandé kiara cileuncang mandé sagara = nu leutik nyaruaan anu gede, nu miskin
nyaruaan nu beunghar.
No comments:
New comments are not allowed.